Bartle van der Heyde

Dit is de website bij het dagboek van de in Leeuwarden geboren en getogen Bartle van der Heyde – vader van de regisseur Nikolai van der Heyde.

Barlte wilde na zijn militaire dienst niet studeren en vertrok voor de handel naar het buitenland. Hij verbleef in Engeland, Duitsland en Frankrijk. Maar zijn grote wens was om naar Nederlands-Indië te gaan, waar zijn lievelingsoom Herman op Java woonde (de broer van zijn moeder, Hermannes Jan Wesselink). Eindelijk! Rond 1923 vertrok Bartle eindelijk naar Indonesië waar hij voor oom Herman ging werken.

Toen hij na zeven jaar verlof kreeg, nam de bevriende kunstschilder Johannes Elsinga hem mee naar Parijs om de schilders Bottema (Tjeerd en Tjerk) op te zoeken die daar een huis hadden gekocht. Tjerk Bottema nam hem mee naar het gerenommeerde restaurant Djiguite in Montparnasse , van een familie die gevlucht was tijdens de Russische Revolutie. En Bartle werd op slag verliefd op de dochter, Lydia Kamendrovsky, trouwde haar en nam haar mee naar Leeuwarden, waar ze drie kinderen kregen: Feodor (1936-1936), Nikolai (1936-2020) en Elena (1941).

Fastforward: Nederlands-Indië 1945-46. De oorlog is voorbij, maar… Er zijn bloedige opstanden van Indonesische vrijheidsstrijders. De eerste Nederlanders komen terug uit de kampen. Japanners zijn in speciale enclaves gestopt. Op speciale bijeenkomsten wordt ‘Jappengeld’ verbrandt.

In deze sfeer keert Bartle terug naar zijn geliefde Indië en wordt inspecteur bij het coprafonds[1] . In pakkende en vaak poëtische beschrijvingen geeft zijn dagboek een uniek tijdsdocument.We worden meegenomen naar het Batavia, Makassar, Bali, Lombok, Ambon, de Banda eilanden, Toeal, de Aroe eilanden, Nieuw Guinea, Saumlaki, de Tanimbar eilanden, de Kei eilanden en Salayer van vlak na de oorlog. Naar plekken waar hij soms de eerste westerling is. We ontdekken kunstvoorwerpen, die hij later aan Museum het Princessehof Leeuwarden zou schenken. Volgen zijn hechte vriendschappen met het gewone volk, grote lokale heersers en belangrijke kunstenaars als Hofker en Bonnet. Lezen over de schitterende tropische landschappen. Maar boven alles lezen we over de gewone man; Indonesiërs, Chinezen en Nederlanders, die hun weg proberen te vinden in de naoorlogse situatie.

Een dagboek dat niet alleen goed geschreven is, het gaat je ook aan het hart. Het zou het laatste verblijf van Bartle in Nederlands-Indië zijn. Zijn brieven stoppen in october1946. Niet lang daarna vertrok hij berooid terug naar Leeuwarden waar hij in een melkfabriek werkte tot hij op 60 jarige leeftijd overleed. Zijn geliefde Indië zag hij nooit meer terug.

[1] Copra is het gedroogde vruchtvlees van de cocos palm.